"Dünya'nın bir kopyası" Ay kütüphanesinde saklanacak

Uzay keşfinin en güzel yanı, bilim ve teknoloji bileşiminin en üst seviyesini temsil etmesi. Uzayın derinliklerine uzanan her görev ile bilim ve teknoloji alanında da bir adım ileriye gitmiş oluyoruz. Aynı zamanda, medeniyetimizin bilgilerini çok uzaklara taşıyoruz.

Carl Sagan, Voyager 1 ve Voyager 2 uzay araçları ile uzaya gönderilen "Altın Plak" fikrini öne atan isim olmuştu. Doğaya ait sesler ve 55 dilde konuşmalar içeren Altın Plaklar, bugün yıldızlararası uzaya adım atan ikiz uzay araçları ile medeniyetimize ait bilgileri bilinmeye taşıdı.

İlk kez 40 yıl önce hayata geçirilen bir fikir, geçtiğimiz yıl sessiz sedasız yeni bir plan ve teknoloji ile tekrar uygulandı. SpaceX'in 6 Şubat 2018 tarihinde ilk deneme ateşlemesini gerçekleştirdiği derin uzay roketi Falcon Heavy, uzaya koltuğunda Starman adlı bir mankenin oturduğu Tesla Roadster otomobilini göndermişti. Tarihi görevden tam bir yıl sonra öğrendik ki, Tesla Roadster "gizli" bir kargo daha taşıyordu. İleri teknoloji bu kargo, "Arc Mission" adını taşıyan bir dernek tarafından geliştirilen bir mikro depolama birimiydi.

Kuartz kristaline lazer ile işlenen 360 TB bilgi, Tesla Roadster ile belki de binlerce yıl Güneş Sistemi'nde gezinecek. Kristalin kozmik şartlara dayanma ömrünü en az 5 milyar yıl olacak açıklayan Arch Mission, "Güneş Kütüphanesi" adını verdikleri projenin ilk basamağını gerçekleştirmiş oldu.

Tesla Roadster ile uzaya gönderilen "Arch." [Arch Mission Foundation]

Gelecek Nesiller Ay'da 2019'un Kopyasını Bulacak

İsrail merkezli SpaceIL firması, maalesef sonuçsuz kalan Google Lunar XPrize yarışmasına katılan özel uzay havacılık firmalarından biriydi. 2018 sonu ile sonuçlanan yarışma, bir uzay aracının sağ salim Ay'a inmesini ve yüksek çözünürlüklü bir fotoğrafı Dünya'ya göndermesini şart koşuyordu.

SpaceIL ekibi yarışmanın bitiş tarihine yetişmeyi başaramasa bile Ay'a gitme kararından dönmedi. Arch Mission da bu fırsattan yararlanarak Güneş Kütüphanesi'nin bir diğer arşivini SpaceIL ile Ay'a göndermeye karar verdi. Yeni arşivin adı "Arch Lunar Library". Yani Arch Ay Kütüphanesi.

Kütüphanede Neler Var?

SpaceIL'in uzay aracı Beresheet (İbranice "başlangıçta" demek), 21 Şubat 2019 tarihinde SpaceX Falcon 9 roketi ile Ay'a yollandı. DVD büyüklüğündeki "Arch", NanoArchival firması tarafından üretilen 25 nikel disk içeriyor. 120 milimetre kalınlığındaki diskin ilk dört tabakası fotoğraf, belge, kitap ve çizimlere ait 60,000 dosya içeriyor. 

Diskin ilk katmanı 100x büyütme ile incelenebilirken, sonraki üç katmana işlenen baskılar tam 10 kat daha küçük. Bu üç katmandan bir tanesinde LongNow Derneği'nin hazırladığı "Wearable Rosetta" diski yer alıyor. İçeriğinde, yeryüzünde kullanılan 1,000'den fazla dile ait bilgiler var. Katmanlarda aynı zamanda Dünya'daki "ana dillere" ait ifadelerin içeren 1 milyon görsel ve kelime yer alıyor.

Yaklaşık 200 GB veri içeren Ay kütüphanesinin içinde aynı zaanda Wikipedia'nın tüm İngilizce versiyonu ve Long Low Derneği'ne ait PanLex veri tabanları da bulunuyor. Bu belgeler 5,700 dilde çeviriler içeriyor. Ek olarak "Internet Archive" ve "The World Factbook" arşivlerinin bazı kısımları da Ay kütüphanesinde depolanmış durumda.

Bu arşivlerden alınan bazı kategoriler arasında "uzay havacılık", "matematik", "kadın çalışmaları", "kriminoloji" ve "mizah" gibi başlıklar var. Beresheet'in, toplamda 7 hafta sürecek yolculuğun ardından 11 Nisan'da Ay'a ulaşması ümit ediliyor.

Beresheet kondusunu Ay yüzeyinde gösteren illüstrasyon. [SpaceIL]

İnsanlığın "Kıyamet Kasaları"

Norveç'in Svalbard Adası'ndaki "kıyamet kasasını" muhtemelen duymuşsunuzdur. Yeryüzündeki tüm tohumların saklandığı kasa, kıyamet kopması halinde insanlığın hayatta kalabilmesi adına çok kritik bir rol oynayabilir. Arch Mission Derneği tarafından hazırlanan kozmik kütüphaneler de geleceği son derece belirsiz olan Dünya'nın bilgilerini Güneş Sistemi'nin farklı köşelerinde depolamayı amaçlıyor.

SpaceIL firmasından Yonatan Winetraub, "Arch Lunar Library ile günümüzün bakış açısını en kapsamlı şekilde kapsayan veri bankası olarak Ay'da saklanacak ve yeni nesillere 2019'un neye benzediğini anlatacak" ifadesini kullandı.

Yaklaşık 30 milyon sayfalık bilgi içeren Ay kütüphanesini gelecek nesiller nasıl "işleyebilir" bilinmez. Ama insan ömrünün yetmeyeceği arşive ulaşmak için ilk önce diskin içerisinde yer alan "okuma kılavuzunu" çalışmalı ve çok üstün bir yapay zeka teknolojisi kullanmaları gerekecek. Nihayetinde, günümüzden en erken on yıllar sonra erişilmesi beklenen Ay kütüphanesi bulununcaya kadar, gerekli teknoloji muhtemelen geliştirilmiş olacak.

Sürücü koltuğunda Starman'in oturduğu Tesla Roadster, taşıdığı Arch ile 6 Şubat 2018'de uzaya gönderilmişti. [SpaceX/YouTube]

Ay ve Mars İçin İki Kozmik Kütüphane Daha Hazırlanıyor

Arch Mission Derneği'nin bir sonraki hedefleri arasında yine Ay ve sonrasında Mars var. Gelecek yıl Astrobotic firması ile gerçekleştirilmesi planlanan görev ile uydumuza bir Ay kütüphanesi daha gönderilmesi planlanıyor. Falvon Heavy roketi ile gerçekleştirilecek görevin detayları ise henüz belli değil.

2030 yılında ise hedef ilk "Mars kütüphanesini" Kızıl Gezegen'e göndermek. O güne dek insanlığın Ay'da kolonileşme adına ilk adımları atması, hatta Mars'a insanlı veya insansız ilk yolcukları yapmış olmadı ümit ediliyor. Olasılıklar ne olursa olsun, insanlığın binlerce yılını saklayan küçük disklerin başına neler gelebileceğini hayal etmek güç. Bilim-kurgu severler için binbir ihtimal üzerinde senaryo yazmak mümkün.

Beresheet uzay aracının çektiği ilk Dünya fotoğrafı. [SpaceIL/Twitter]