8 Adımda Kriz Döneminde Liderlik ve Kriz Yönetimi
Tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi sürecinin yavaş yavaş sonlanmaya başlamasıyla, salgının dünya ekonomisine etkileri daha da belirginleşti. Özellikle enerji ve gıda fiyatlarında yaşanan yüksek enflasyonla mücadele etmek sanıldığı kadar kolay olmayacağa benziyor. Tüm dünya piyasalarında yaşanan belirsizlikler de yatırımcıların gelecek öngörülerinde ürkek davranmalarına neden oluyor. Yaşanan bu yeni “normal” sadece devletler bazında değil irili ufaklı işletmeler için de baş edilmesi zor engeller anlamına geliyor. Şirketler pandemi sonrası süreci doğru anlamak, gelişmelerden dersler çıkarmak, yeni yöntemler bulmak ve sorunların çözümü için doğru tepkiler vermek için çabalıyor. Yeni düzene ayak uydurma, ekonominin her paydaşı için bir çeşit test anlamına da gelen pandemi sonrası yeni süreç, kriz yönetimini ve yeni bir liderlik anlayışını zorunlu kılıyor.
Kriz Yönetimi Nedir?
Kriz yönetimi, krizi oluşturan olay ya da olayların etkilerinin önüne geçilmesi, ortadan kaldırılması ya da işletmenizin çıkarları doğrultusunda bu etkilerin en az hasarla atlatılması amacıyla yapılan hazırlık ve eylemler anlamına geliyor. Her kriz döneminde olduğu gibi pandemi sonrası süreçte de sorunların büyümeden çözümünde liderlere büyük iş düşüyor. Profesyonellik anlamında çok daha net ve planlı olunması gereken kriz dönemlerinde özellikle ekip psikolojisini iyi ve doğru yönetmek büyük önem taşıyor. Kriz dönemlerinin belki de en önemli parçası olan kriz ve stres yönetimi, soğukkanlı kalmayı, doğru planlama yapmayı ve doğru kararlar alabilmeyi sağlıyor.
Kriz yönetim süreci sadece psikolojik anlamda değil, zamanlama bakımından da doğru hamleler yapmayı gerekli kılıyor. Kriz sürecinde önceliklerinizi doğru belirlemek sizi rakipleriniz karşısında bir adım öne geçirebiliyor. Öncelikleri belirlemek için ise fazlalıklarınızdan kurtulmak, bürokratik süreçleri bir engel olarak değerlendirip mümkün olduğu kadar görmezden gelmek, her başarılı kriz yönetimi örneğinin olmazsa olmazları arasında yer alıyor.
Kriz yönetimi ve liderlik, özellikle karar alma ve harekete geçme evrelerinde birbirinden ayrılmaz iki unsur olarak öne çıkıyor. Normal dönemlere kıyasla liderliğin öneminin en çok hissedildiği kriz dönemlerinde, alınan kararların uygulanması için ise iyi bir liderin yanı sıra birbirine güvenen ve doğru bir iletişim ağına sahip bir ekibe sahip olmak da kriz sürecinin en az hasarla atlatılmasına büyük katkı sağlıyor. Ekibini doğru yöneten ve onlara güven veren iyi bir lider, aldığı kararların uygulanma süreçlerinde yaşanacak olası sorunlardan uzak kalmış oluyor.
Kriz Yönetimi Aşamaları Nelerdir?
Başarılı kriz yönetimi örneklerine bakıldığında, liderlik olgusunun belli başlı özellikleri gerektirdiği görülüyor. Bu bakımdan, kriz yönetimi aşamalarını sekiz ayrı bölümde inceleyerek iyi bir liderin kriz dönemlerinde oynadığı rolün ne kadar etkili olabileceğini inceliyoruz:
1 - Gerçeklere Güvenin ve Güncel Kalın
Başarılı liderlik örneklerine bakıldığında ilk aşamanın kapsamlı bir durum analizi olduğu göze çarpıyor. Krizin olmazsa olmazı olan belirsizlik hali, koşulların sürekli değişmesine neden olabiliyor ve bu da karar alma süreçlerini olumsuz etkileyebiliyor. Bu sorunu aşabilmek için yeni koşullara en iyi şekilde adapte olabilmek gerekiyor. Derinlemesine ve ayrıntılı şekilde yapılan durum analizi sayesinde potansiyel tehlikeleri daha doğru şekilde görebiliyor, önlemlerinizi de güncel duruma göre alabiliyorsunuz.
Yapacağınız durum analizinin mutlaka gerçeklere dayanması gerekiyor. Bu durum elbette sezgilerinizi göz ardı etmeniz anlamına gelmiyor ancak sezgilerinizi yönetmenin de gerçeklerden geçtiğini unutmamalısınız. Gerçekler denilince ise akla rakamlar geliyor. Doğru öngörülerde bulunmak için doğru bir araştırma yapmalı ve doğru soruları sormalısınız. Rakamlara dayalı yanıtlarınız ancak bu sayede güvenilir bir kaynak işlevi görebilir.
Kriz yönetiminde liderlik varsayımlarda bulunmayı gerektirebilir. Tecrübelerinize güvenerek doğru kararlar da alabilirsiniz. Yine de bu durum varsayımlarınızın sizi hep doğruya ve başarıya götüreceği anlamına gelmez. Unutmamalısınız ki yapacağınız bir hata, özellikle kriz dönemlerinde size pahalıya mal olabilir. Bu nedenle kesin verilere dayanmak sizi varsayımlarla hareket etmekten uzak tutarken erken karar almanızı da engeller.
Durum analizi sayesinde duygusal hareket etmekten de kaçınmış olursunuz. Verilerin size sunacağı fikirler doğrultusunda hareket etmek, değişen koşullarda duygusal değil, yeni olasılıklara göre karar almanızı da kolaylaştırır. Duygusal hareket etmemek hasarınızı en aza indirmek anlamına gelebileceği gibi en iyi fırsatları da değerlendirebilmenizi sağlayabilir. Herkes fark edemese de her lider bilir ki en iyi fırsatlar kriz dönemlerinde ortaya çıkanlardır. Bu fırsatları gözden kaçırmamak için her veriyi doğru değerlendirmeli, oluşan yeni koşullara uygun yeni senaryolar üretebilmelisiniz. Bu sayede, başlangıçta oldukça zayıf görünen sinyaller, derinlemesine yapılan durum analizi sayesinde sizin için çok daha görünür olabilir.
Son olarak, size yol gösterecek bir durum analizi yapabilmek için verilerinizin doğruluğundan şüphe etmemeniz gerektiğini bilmelisiniz. Bunun için doğru kaynakları seçmeli, güncel olana odaklanmalı, güvenilir kaynakları referans almalısınız. Kaynaklarınıza karşı eleştirel olmalı, verileri kullanmadan önce mutlaka teyit almalısınız. Birden fazla kaynağa başvurmak da gerçeği görmeniz açısından faydalı olacaktır. Farklı görüşlerin içinde yer aldığı, tek yanlı olmayan verileri aynı potada eritmek, alacağınız hatalı bir karardan en kısa zamanda geri dönmenize de yardımcı olacaktır.
2 - Bir Stratejiniz ve İyi Hazırlanmış Bir Planınız Olmalı
Durum analizi gibi iyi hazırlanmış bir plan da başarılı bir liderin sahip olması gerekenler arasındadır. Kriz yönetiminde liderlik iyi bir plan sayesinde mümkündür. Planınızı ise belli bir strateji doğrultusunda hazırlamalısınız. Uzun vadeli ve kararlı bir strateji sizi daima başarıya götürürken stratejinizi uygulayabilmeniz de iyi hazırlanmış ve esnek bir planla mümkün olur. Atacağınız her adımın sonrasını hesaplamalı, kararlı olmalı, şartlar değişmediği takdirde aksiyon planınızı harfiyen uygulamalısınız. Bu sayede olası hatalarınızı daha sağlıklı şekilde görebilir, kararsızlık gibi zorlu bir süreçten de kurtulmuş olursunuz. Tüm bunları uygulamak için ise kendinize karşı daima dürüst olmalı, gideceğiniz yolun uzun olduğunu kabullenmeli, yaptığınız hatalarda ısrarcı olmamalısınız. Kısacası gerçeklerle yüzleşecek bir liderlik cesaretine sahip olmalısınız.
3 - Düşünceli, Etkili ve Kararlı Eylemler Uygulayın
Her yeni yıl için tüm önceliklerinizi ve planlarınızı baştan düzenleyin. Birlikte iş yaptığınız insanlar ve ekibinizin güvenini kazanmak, olası bir krize ne kadar hazırlıklı olduğunuzla ilişkilidir. Her duruma uygun hareket edebilmeniz sayesinde krizleri en az hasarla atlatabilirsiniz. Kriz yönetim örneklerinin hemen hemen tamamında başarılı bir kriz yönetiminin liderin sorumluluktan kaçmamasıyla mümkün olduğu gözlenmektedir. Bu durum ise liderin her olasılığa önceden hazırlıklı olmasıyla mümkündür. Odağınızı ve önceliklerinizi daima işinize vermeli, her tür senaryoyu düşünmeli, kararlı olmalı ve etkili kararlar almalısınız ve kriz anlarında bu kararları uygulamaktan asla kaçmamalısınız.
Risk almaktan olabildiğince kaçınmalı, etrafınızdakilerin güvenliğini öncelemeli, her tür şartta bunları uygulayabilmelisiniz. Başarılı bir lider kararlarını uygularken çekinmez çünkü karar alma süreçlerinde belgeleme, takip etme ve bilgilendirme süreçlerini aktif olarak işletir. Kurduğu bu mekanizmalar sayesinde hangi verinin önemli olup olmadığını bilir ve bu verileri ekibinin ve kendisinin başarısı için kullanır. Doğru işleyen mekanizmalar ekip üyeleri arasında duyulan güveni de tazeler ve hata oranını mümkün oranda azaltır.
4 - Bürokrasiden Kaçının ve Geç Kalmayın
Kriz süreçlerinde çözülmesi gereken sorunlar daha hassas olabilir ve bu sorunların derinlikli biçimde tartışılması gerekebilir. Başarılı bir lider bu tarz hassas konuları üst yönetim kadrosu, hukuk ve risk yönetimi departmanları gibi birçok farklı alanın dahil olmasıyla beraber çözmeyi başarabilen yöneticidir. Bu süreçler, sorunun çözümünü genellikle yavaşlatan, alakalı alakasız farklı önerilerin bir arada görüşüldüğü, her departmanın yeni iletişim çözümleriyle sürece dahil olduğu karmaşık, zor ve ağır işleyen süreçlerdir. Bu noktada liderlik ve kriz yönetimi becerileri devreye girmelidir. Sorunların çözümü için ağır ve etkisiz bir süreci salık veren tüm öneriler lider tarafından öncelikler dışında tutulmalıdır. Elbette farklı görüşlerin bir arada olması doğruyu bulma anlamında faydalı ve gereklidir ancak kriz süreçlerindeki çabukluk size başta zaman olmak üzere birçok şey kazandırabilir. Bu nedenle başarılı bir liderin dikkat etmesi gereken noktalardan biri de bu tarz bürokratik süreçlerin karar alma mekanizmalarını ve hızını olumsuz etkilemesine izin vermemesidir. Bunun için lider, sadece karar verme ve yürütme yetkisiyle donattığı çekirdek bir ekip oluşturmalıdır. Bu ekiple birlikte hızlı kararlar almalı ve anında uygulayabilmelidir.
Hızlı karar almak elbette derinlikle bir analiz yapılmadığı sürece oldukça handikaplı bir eylem olabilir. Bu nedenle liderin ekibine, ekibin de lidere tam anlamıyla güvenmesi gerekir. Bunu sağlayacak olan ise alanında yetkin, öngörülü, verilere dayanan öneriler sunan bir ekibin varlığıdır. Kriz anlarında başta stres olmak üzere birçok olumsuz faktörün sizi engellemesine izin vermemeli, veriler ışığında birçok senaryo üzerinde çalışmalı, alacağınız aksiyonların simülasyonlarını yapmalı ve tüm bunları yaparken genel stratejinizle uyumlu hareket etmeye özen göstermelisiniz.
Başarılı bir lider organizasyonel mükemmelliği daima göz önünde bulundurmalıdır. Senaryolarınız dışında gerçekleşen olası olaylara karşı önlem almak için görevlendireceğiniz ekip üyeleri, üzerlerine düşen sorumlulukları, herhangi bir sorguya gerek bırakmadan yerine getirmelidir.
Organizasyonel anlamda mükemmellik sadece ekip üyeleriyle ilgili değildir. Kriz dönemlerinde hızlı karar vermeniz gerektiğinden, belgelerin dijital ortama taşınması gibi teknik iyileştirmeler de yapabilirsiniz. Bu gibi detaylar imza ve onay süreçlerini hızlandıracak, bu da kriz yönetimi sürecinde mümkün olduğu kadar az vakit kaybetmeniz anlamına gelecektir; ayrıca bu sayede her tür yeni gelişmeyi kolaylıkla güncelleyebilecek ve hızlı geri bildirimlerle istediğiniz değişiklikleri en optimum düzeyde hayata geçirebileceksiniz. Tüm bunları yaparken, ekibiniz için sürekli ulaşılabilir olmalı, siz de ekibinizin her bir ferdine istediğiniz an ulaşabilmeli ve her tür sürecin kontrolünün sizin elinizde olduğundan emin olmalısınız.
5 - Birbirine Güvenen ve İnanan Bir Ekip Kurun
Ekibiniz sizin eliniz kolunuz, hatta zaman zaman aklınız ve yüreğinizdir. Kriz süreçlerinde her ne kadar bir lider olarak tüm ipleri elinizde tutsanız da, ekibinizin sizin istediğiniz şekilde hareket edeceğinden de emin olmalısınız. Bunun için otoriter bir karakter ve iş yapış şekli sergilemek yerine karşılıklı güvene dayalı bir birliktelik kültürü yerleştirmek en doğrusudur. Oluşturacağınız güven atmosferi hem kısa sürede meyvelerini verir hem de uzun sürelidir. Kriz anı gelip çatana kadar büyük emeklerle oluşturmuş olduğunuz bu güven kültürünün kriz anlarında zedelenmesine izin vermemelisiniz.
Kriz anlarında da ekibinizin fikirlerini açıklıkla dile getirmelerine izin verin. Şeffaf bir tartışma ortamı yaratın ve herkesin fikirlerini çekinmeden söylemesine müsaade edin. Böylesi bir güven ortamı kendiliğinden oluşmaz, ekibinizin lideri olarak sizin görevinizdir. Bu zor bir süreç olabilir ancak sadece bu sayede kriz anlarında hızlı ve doğru yol alabilirsiniz. Ekibinizin her bir ferdinin endişelerini ciddiye almalı, onları dinlemeli ve anladığınızı göstermelisiniz. Tüm bunları doğru bir üslupla, sahici şekilde ve en önemlisi doğru zamanda yapabilmelisiniz. Özellikle kriz anlarında güvendiğiniz kişilere rahatlıkla danışabilmeli, onlardan fikir alabilmelisiniz. Ekibinize karşı empati gösterebilmeli ve anlayışlı olmalısınız. Ekibinizden birinin yaşadığı bir sorun bir başkası için önemsiz olabilir ancak siz bu hataya düşmemeli ve her tür endişeyi ciddiye almalı, küçümsemeden olumlu bir tutumla karşılık vermeli ve çözüm üretebilmelisiniz.
6 - Sürekli İletişim
Kriz yönetimi tekil bir mücadeleyle değil ancak bir ekip olarak kazanılabilir. Kolektif düşünme ve ekip çalışması olmazsa olmazınız olmalıdır. Bunun için ekibinize oluşturduğunuz rutine uygun şekilde tutarlı mesajlar vermeli ve bunu tam anlamıyla şeffaf biçimde yapmalısınız. Ekibinizin, şirket stratejinize uygun olarak hayata geçirdiğiniz planın her adımından haberdar olduğundan ve her tür güncellemeyi aldığından emin olun. Vereceğiniz mesajlarda açık ve net olmanız olası kafa karışıklıklarının önüne geçecek, daha hızlı karar almanızı sağlayacaktır.
Kriz gelip çattığında bunu ekibinizle hemen paylaşın. Bunu yaparken kesinlikle telaşlı olmayın. Krizi gerçekçi şekilde aktarmalı, krizin ciddiyetinin çalışanlarınız tarafından anlaşıldığından emin olmalı, potansiyel olumsuzluklardan onları haberdar etmelisiniz. Bu süreçte beklentileri yönetmek oldukça kritiktir. Kriz döneminde üretken kalmak için ekibinizin etkili çözümler yaratabilmesine olanak sağlayacak yöntemler sunun ve onlara güvendiğinizi gösterin. Yenilikçi, şeffaf ve sürekli bir iletişim ağı oluşturmanız, ekibinizin de sizin de veriminizi oldukça artıracaktır. Sorunlara herkesten farklı ve yaratıcı çözümler bulabilecek, bu sayede belki de krizi fırsata çevirmeyi başarabileceksiniz.
7 - Bildirimlerinizde Net ve Mantıklı Olun
İş yerinizin yaşayan bir organizma olduğunu hiçbir zaman aklınızdan çıkarmamalısınız. Bu nedenle, özellikle de kriz süreçlerinde iş yerinizin nefes alabildiğinden emin olmalı, bunu sağlayacak ortamı kesin şekilde yaratabilmelisiniz. Çalışanlarınızın, onların lideri olarak krizle nasıl başa çıkacağınızdan, politikanızdan net şekilde haberdar olmalarını sağlayın. Tüm mesajlarınızı hiç vakit kaybetmeden verin ve bunu yaparken mutlaka gerekçelendirin. Bu sayede kararlarınızın mantığı daha da netleşecek, izlemeyi planladığınız rota daha kolay anlaşılacak ve sahiplenilecektir.
Şirket çalışanlarınıza kriz dönemlerinde de olsa seyahat ve çalışma düzeniyle ilgili kısıtlamalar getirmekten kaçınmalısınız. Bu durum çalışanlarınız için belirsizlikler oluşturacak, kendilerini güvensiz hissetmelerine neden olacaktır. Bunun yerine sağlam bir organizasyon kurmaya zaman harcamalı, herhangi birinin eksikliğinin hissedilmeyeceği bir yapı inşa etmelisiniz.
Çalışanlarınız hakları ve imkanlarıyla ilgili net olmak ister. Bu nedenle onlara rehber olacak bir sistem geliştirmeli, akıllarındaki sorulara kolaylıkla cevap bulabilmelerini sağlamalısınız. Bunu bir tür bilgi merkezi aracılığıyla kolaylıkla sağlayabilirsiniz. Ayrıca, iş yapış süreçlerindeki verimliliği, nereden tasarruf etmeniz gerektiğini ve hangi alanlarda iyileşmeler elde ettiğinizi anlayabilmenizi kolaylaştıracak bir hızlı raporlama döngüsü oluşturmanız, iş yerinizin organizasyonel anlamda daha kolay nefes almasını ve daha verimli bir çalışma rutinine kavuşmasını sağlayacaktır.
8 - Değişen Dünyaya Hazır Olun
Dünya ekonomisinin pandemi sonrası içinde bulunduğu koşullara yakından bakıldığında oldukça radikal değişikleri yaşandığını görmek mümkün. Özellikle çalışanların evden çalışma rutinine adapte olması ofislere yeniden dönülmesini zorlaştırsa da, bugün dünyanın en büyük şirketleri çalışanlarını tekrar ofis hayatına davet etmeye başlıyor. Ofis hayatında ve online hizmetlerde yaşanan bu tür değişimlere ayak uyduran şirketlerin başında gelen Kolektif House, kriz öncesi, esnası ve sonrası süreçlerde işletmeler için büyük kolaylıklar sağlayan sanal ofis ve hazır ofis hizmetleriyle başarılı bir örnek teşkil ediyor.
Bu ve benzeri gelişmeler şirketler için krizin neleri değiştirdiğini ve bu krizden neler öğrendiklerini iyi analiz etmelerini gerektiriyor. Başarılı bir lider, kriz yönetimi söz konusu olduğunda bu değişiklikleri doğru analiz edebilen ve gelecek planlarına uyumlu hale getirebilen lider figürü olarak karşımıza çıkıyor. Pandemi adı verilen bu krizin daha sarsıcı aşamalarının yaşanmasının da olasılık dahilinde olduğu göz önünde bulundurulduğunda, liderlerin oldukça kapsamlı bir gelecek öngörüsüne sahip olması, eylem planı ve strateji oluşturmuş olmaları gerekiyor. Bu sürece adapte olan ve krize hazır bir kültür oluşturabilen şirketlerin, kriz sonrasında hayatta kalma olasılıkları da bir o kadar yüksek olacaktır.
