Instagram'ın beğeni sayacını çıkarması zihinsel hastalıkları azaltacak mı?

Instagram, birkaç ay önce duyurduğu "beğenileri kaldırma" deneyine yedi ülkede devam ediyor. Avustralya, Kanada, Brezilya, İtalya, Japonya ve Yeni Zelanda'da gerçekleştirilen deney "influencer"lar için iyi sinyaller vermezken, uzmanları tatmin etmiş durumda.

Royal Society for Public Health (RSPH) derneğinin gerçekleştirdiği ankete göre, 18-24 yaş arası yaş grubu için en zararlı sosyal medya, Instagram. Instagram'ın zihin sağlığı için riskli sosyal medya olması ise kendine özgün yapısından geliyor. Her ne kadar bireylerin kendilerini ifade etme ve kimliğini tanıtma aracı olarak öne çıksa da, arka planda kaygı, depresyon, taciz ve "olaylar ve insanların gerisinde kalma korkusu" ciddi olarak artış gösteriyor.

1,500 kişi üzerinde yapılan ankette sadece YouTube zihinsel sağlık için olumlu puan alabildi. Twitter ikinci sırada gelirken, Facebook üçüncü, Snapchat ise dördüncü oldu. YouTube eğitim başta olmak üzere kaliteli içerik sunmasından, Twitter, Facebook ve Snapchat de iletişim fonksiyonu ile daha faydalı sosyal medyalar olarak kendilerini gösteriyor. Instagram ise tacizin en yüksek olduğu, fiziksel görünümün en çok değerlendirildiği ve depresyon ile kaygının en çok tetiklendiği sosyal medya olarak öne çıkıyor.

Peki Instagram'da beğenileri ortadan kaldırmak faydalı olabilir mi?

Instagram'ın küresel alanda iptal edip etmeyeceğini henüz bilmediğimiz beğeni sayacı, ağırlıklı olarak iki tarafı etkileyecek. Birincisi, yüz binlerce veya milyonlarca takipçi üzerinde nüfuz kuran influencer'lar, ikincisi de Instagram'ın zihinsel sağlığını zedelediği normal kullanıcılar.

Influencer ile markalar arasında bağlantı kuran inzpire.me şirketinin kurucusu Marie Mostad'a göre, Instagram'ın beğeni sayılarını buharlaştırması oldukça faydalı olabilir. Business Insider'a açıklama yapan Mostad, "beğenilerin kaldırılması sayesinde kullanıcıların fotoğraflara iki kez tıklamadan önce neden bunu yapacaklarını düşüneceklerini" ifade etti. Kısaca, yapmacıklık, hayranlık ve alışkanlıktan gelen beğeniler ortadan kalkacak. Mostad, böylece orijinal içeriklerin daha da güçleneceğini düşünüyor. Güzel de bir örnek veriyor:

"Bir sergiye gittiğinizde beğendiniz bir tablonun üzerinde diğer insanların görüşünü ilgilendiren hiçbir iz yoktur. Ona kendiniz beğendiğiniz için bakarsınız… Bir sanat galerisi asla eserlerin üzerinde insanların onlara bakarak ne kadar vakit geçirdiklerini gösteren sayaç bulundurmaz. Önemli olan subjektif anlamdır."

O zaman bir fotoğrafı niye beğeniyorsunuz?

Bu soruyu haliyle ilk olarak kendime yönelttim. Açıkçası, aşırı bunaltıcı hale gelen çocuk ve "ne yaptım, ne yedim" fotoğraflarına sadece yakınlık sebebiyle otomatik tıklıyordum. Zamanla, yakınlık derecesine bakmadan Instagram'ın dikkat bozucu tesirini önlemek için takip ettiğim birçok kişiyi maskelemeye başladım. İnsanların hikaye ve paylaşımlarını görmedikçe kafamdaki huzurlu alan genişledi ve kendi günlük işlerime daha rahat odaklanmaya başladım. Nihayetinde, Instagram'da takip ettiğim hesapların çoğu tarih, bilim, teknoloji gibi eğitici kaynaklardan oluşmaya başladı ve insanlara Instagram'da mesafe koymuş oldum.

Influencer gözünden bakıldığında ise tam tersi olmalı tabii ki. Sadece komut verildiği zaman çift tık yapan sadık bir takipçi olmanız, piyasanın çarklarını döndürmek için şart. Ancak belli coğrafyalarda bu durum tersine dönebiliyor.

HypeAuditor araştırma şirketi tarafından yapılan sunulan rapora göre, beğenilerin saklandığı ülkelerden Britanya ve Japonya'da 100 bin ile 1 milyon takipçisi olan influencer'ların takipçilerinde artış yaşandı. Öte yandan Brezilya, Avustralya'da ciddi bir takipçi kaybı yaşadılar. İrlanda ve İtalya'da ise takipçi kaybı daha düşük oranda gerçekleşti.

Mostad, fotoğrafları beğenmemizin arkasında kültürel yaklaşımlar bulunduğuna dikkat çekti. Bir fotoğrafı herkesin görmesi düşüncesi ile veya sırf siz beğendiğiniz için paylaşırsanız etkileşim kısıtlı kalabilir. Ancak bir fotoğraf "Türkiye'de tatil yapman çok güzel", "Başarın için seni tebrik ederim" veya "Evet, seni görüyorum" demek için beğenilmeli.

Instagram ilk günlerinde arkadaş çevreleri ve aileleri birbirlerinden haberdar etme görevi görüyordu. Birkaç basit filtre ile insanlar sıradan fotoğraflarına az bir değişiklik katmaktan hoşlanıyorlardı. Zamanla içerdiği içeriğin sınırı kalmayan Instagram bir beğeni ve takipçi toplama çılgınlığına dönüştü. Mostad, beğenilerin ortadan kalkması ile Instagram'ın ilk versiyonundaki amacını yansıtacağını savunuyor.

Influencer'lar endişeli

Başta ABD'li ünlüler olmak üzere birçok influencer beğenilerin ortadan kaldırılması ihtimalinden rahatsız. Nicki Minaj, Rico Nasty, Cardi B, Juicy J gibi isimler, sosyal medyada kitlelerini aktif tutmaktan hoşlanan binlerce influencer'dan biri. Her biri Instagram'ın kararını eleştiren hatta sosyal ağı terk etmek tehdidinde bulunan ünlüler, mobil ekranların hem içinde oldukları piyasa hem de varlıkları için ne kadar önemli olduğunu biliyor.

Mostad, birçok influencer için geçerli olan durumu şu şekilde özetliyor: “İçeriklerinden değil, kim oldukları için beğeni alıyorlar… Belli bir üne ve kitleye ulaştıktan sonra beğenilerin otomatik olarak geldiği bir mekanizma oluşuyor.”

Öte yandan Instagram'ın olası kararını destekleyen isimler de var. Birisi, anne olduktan sonra ciddi değişim gösteren Kim Kardashian. Diğeri ise Kanadalı YouTuber Alyssa Kulani. 677 bin takipçisi olan Kulani, deneyin ilk zamanlarında reklam alamayacağı için son derece endişe duyduğunu ancak zamanla bunu aştığını söylüyor. Lise çağından itibaren genç kızların her zaman "sosyal medya üzerinde birbirlerini karşılaştırdığını" ifade eden Kulani, beğenilerin kaldırılması ile "zihinsel sağlığın ciddi bir toparlanma yaşayacağını" savunuyor.

Instagram'ın deneyi, ana ekranda beğenileri saklasa da istatistik panelinden beğeni ve etkileşimleri görmenizi sağlıyor. Kulani, "Aslına bakarsanız endişeniz insanların ne düşündüğü değil, içeriğin gerçekten beğenilip beğenilmediği. İnsanların kafasına takılan da bu" diyor.

Deney kapsamında seçilebilen iki ayar mevcut. Normal kullanıcılar içerik altında "bir kişi ve diğerleri beğendi" şeklinde ifade görüyor. Influencer'lar ise "bir kişi ve binlerce diğeri" ifadesini görecek şekilde ayar yapabiliyor.

Kulani, beğenilerin her şekilde kaldırılması gerektiğini düşünüyor. Çünkü yeni sistemde bu sefer "biri ve şu kadar diğeri" ifadesi öne çıkacak.

Gençlerin yeterince beğeni almadığı için fotoğraflarını silmesi, daha fazla beğeni alabilmesi için taklite kaçmaları ve gerekli-gereksiz her şeyi abartılı sunmaları gibi hareketler beğeni ortadan kalkarsa muhtemelen son bulacak. Beğeni sisteminin buharlaşması ile Twitter ve Reddit dahil birçok sosyal medyada sırf ilgi çekebilmek için yığınla boş içeriği paylaşma hastalığı da azalabilir.