SpaceX ile makinelerin yörüngeden kontrol edildiği çağ başladı

Uydu-internet sektöründe çok büyük bir rekabete tanık olacağımız 2020'li yılların öncesinde, yörüngedeki bir diğer önemli gelişme Nesnelerin İnterneti (Iot) alanında yaşandı. Artık sadece insanların değil, makinelerin internet ihtiyacı da uzaydan sağlanacak.

Bir zamanlar okyanuslardaki kirliliği tartıştığımız gibi uzay çöplüğü hakkında da ne yapmamız gerektiğini kara kara düşünürdük. Hatta 'Gravity' filmi konuya fazlasıyla dikkat çekmemizi sağlamıştı. Gelin görün ki uydu-internet çağına adım attığımız günlerde uzay çöplüğü konusu da rafa kaldırılmış gibi duruyor.

Yine de gelişmelere olumlu tarafından bakalım. Geleneksel dev uydulara kıyasla, günümüzde kullanılan "CubeSat" yani küp uydular bir avuç içi kadar. Maliyetleri ve üretim süreleri çok daha düşük olan küp uydular gelişen teknoloji sayesinde tonlarca ağırlıktaki uyduların kapasitesinde faaliyet gösterebiliyor. Tıpkı SpaceX'in meşhur Falcon 9 roketi ile 3 Aralık 2018'de yörüngeye gönderdiği 64 uydu gibi.

Falcon 9 B1046 roketinin SSO-A görevinde ateşlendiği an. [SpaceX]

Yıllık 5 Dolara Uydu-İnternet Hizmeti

SpaceX, Starlink adı verilen uydu-internet ağı 2030'lu yıllarda yörüngede tam 12,000 küp uydudan oluşan küresel bir ağ kurmayı planlıyor. Dünyanın en ıssız noktasından Everest'in tepesine kadar her noktaya internet sağlayacak bu proje, bu sektörde yaşanacak yatırımların aslında sadece bir tanesi. Uydu-internet alanında birçok firma kendi çalışmalarını yaparken, son sürat gelişen bir diğer alan IoT uyduları. Peki, bu uyduların farkı ne?

Aslına bakarsanız cevap çok basit. IoT uydularının fonksiyonu insanlara değil, makinelere internet sağlamak. Adı üstüne, nesnelerin birbiriyle iletişim kurmasını sağlayan teknoloji, artık uydu ile yerdeki iletici-alıcılar arasında kullanılmaya başlanacak.

SpaceX tarafından ateşlenen uydular, Spaceflight firmasının geliştirdiği 'uzay arabası' tarafından yörüngede konuşlandırıldı. Falcon 9 roketinin ikinci kademesinde yer alan uzay arabası, yörüngede serbest bırakıldığında kendi ekseninde dönerek çubuk görünümlü kollarından küp uyduları sağa sola ateşlemeye başladı.

Üstün uzay mühendisliği gerektiren bir yöntemle konuşlandırılan küp uydular birçok özel-uzay havacılık firması tarafından geliştirildi. Sözünü ettiğimiz uyduların boyutları 10 ile 60 santimetre arasına değişiyor ve belli bölgelere internet sağlıyorlar. Örneğin bazıları okyanuslardaki yük gemileri ile iletişim kurarken, diğerleri dev arazilerdeki tarlaları kontrol eden sistemlerle bağlantı kuruyor. Bu sayede iletişimin çok zor veya mümkün olmadığı noktalar ile çok kısa sürelerde sinyal alınıp verilebilecek. Örneğin çok geniş araziler uydu bilgileri ile gerçek zamanlı denetlenebilecek, okyanusun ortasındaki bir yük gemisinin durumu an be an kontrol edilecek. Bu tür bir hizmeti sağlamak için sadece 144 byte'lık sinyal gönderebilen küp uydular fazlasıyla yeterli.

SpaceX ve Spaceflight işbirliği ile yapılan ateşlemede BlackSky, Capella Space, Fleet Space Technology, HawkEye 360, Hiber Global, ICEYE ve Planet gibi firmaların arasında olduğu birçok küp uydu üreticisi müşterilerine IoT alanında hizmet sunmaya başladı. Yer gözleminden yük hareketine kadar müşterilerine özel hizmet veren bu firmaların yıllık üyelik bedeli yaklaşık 5 dolar!

Spaceflight 'uzay arabası.' [Spaceflight]

Rekorlar Kıran Ateşleme

Küp uyduların altın çağına girdiğimizi müjdeleyen sadece internet taşıyan küp uydular değil. Avuç içine sığan teknoloji harikaları uzay-keşfinde de fazlasıyla marifetli olduklarını gösterdi. Öyle ki, 26 Kasım'da Mars'a inen InSight uzay aracının Dünya ile iletişimi MarCO-A ve MarCO-B adı verilen iki küp uydu gerçeleştirdi. InSight ile Mars yörüngesine yollanan uydular, Kızıl Gezegen'in (kızıl çıkmasa da) fotoğraflarını bile çekti.

Küp uydular ile gelen her yeni görev, uzay-keşfinde de büyük atılımlar yapılmasını sağlıyor. SpaceX'in 64 mikro ve küp uyduyu ateşlediği SSO-A görevi bunun en iyi örneklerinden biri. SpaceX, bu ateşlemede tam dört rekor kırarak on yıllar süren ve binlerce mühendisin emek verdiği çalışmaların meyvelerini topladı. Bu rekorlar neler mi?

SpaceX 2018'de toplam 19'uncu ateşlemesini gerçekleştirdi ve geçtiğimiz yılın kendisine ait rekorunu kırdı. Aralık başında gerçekleşen CRS-16 kargo görevi ile bu sayı 20'ye çıktı. Falcon 9, yörüngeye 64 uydu ateşleyerek ABD'den tek seferde en çok uydu gönderen uzay-havacılık firması oldu, Falcon 9'un ilk kademesi (roketin ana gövdesi) B1046, Mayıs-Kasım 2018 döneminde üç resmi görevde başarıyla Dünya'ya inmeyi başardı. B1046, ABD'nin üç farklı ateşleme platformundan uzay ateşlendi. Böylece ülkenin Doğu ve Batı yakasındaki farklı üslerden ilk kez aynı rokey üç kere ateşlendi.

Dünyanın bir ucunda uzay-havacılık sektörü başını almış gidiyor. Bir gün en fazla 1ms gecikmeli çevrimiçi oyun oynarken size bu keyfi yaşatan mühendisleri aklınızdan geçirin.

B1046 roketinin üçüncü kez Dünya'ya iniş anı. [SpaceX]