Stopaj Nedir? Stopaj Nasıl Hesaplanır?

İşverenin çalışana yaptığı maaş ödemeleri, kira ödemeleri ve gelire tabi diğer kazançlarından kesilen vergi türlerinden biri de stopaj vergisidir. Hükümet için işlemleri daha güvenilir ve düzenli kılan stopaj vergisi devletin önemli gelir kaynaklarından biridir. Birçok alanda karşınıza çıkabilecek olan stopaj vergi sistemi gelir sahibi olan herkesi yakından ilgilendirir. Bir şirket için hizmet sağlıyor veya kiraya verdiğiniz bir mülkünüz var ise stopaj hesaplamaları ve oranları da sizi yakından ilgilendirir. Dolayısıyla stopaj nedir? Nasıl Hesaplanır?”  gibi konularda detaylı bilgi almak için yazımızı okuyabilirsiniz.

Stopaj Nedir?

Kelime kökeni olarak Fransızcadan gelen stopaj, “kaynaktan kesme” anlamıyla devletin vergi kanallarından biridir. Vatandaşlardan çeşitli nedenler ve şekillerle toplanan vergiler temelde devletin belirlediği oranlara bağlıdır. Vergiye tabi tutulan tüm kazanç ve gelirler gelir beyanında da devlete bildirilir. Ödemekle mükellef olan kişi yapılan oransal hesaplamalara göre belirlenen tutarı vergi dairesine öder.

Stopaj, bir işverenin bir çalışanın maaşından alıp hükümete havale ettiği gelir anlamına gelir. Bu bakımdan bir nevi vergi olarak değerlendirilen stopaj vergisi, çalışanın eline geçmeden iş sahibi tarafından vergi dairesine yatırılır. Gelir sahibinin eline geçmeden evvel yatırılan bu kesinti gelir vergisine tabi kazançlara uygulanır.

Stopaj hesaplamaları gelir miktarına, vergi mükelleflerinin beyannamelerine, ödenek sayısı ve çalışan maaşına göre yapılır.  Çalışanların çoğu stopaja tabi olduğu için işverenler bunu düzenli olarak hesaplamak ve ödemekle yükümlüdür.

Hangi Durumlarda Stopaj Kesintisi Yapılır?

Ülkemizde yer alan çağdaş vergi sistemine göre, gerçek ve tüzel kişilerin gelirlerinden elde edilmesi planlanan vergilerin en önemlisi “Gelir ve Kurumlar Vergisi’dir.” Gelire neden olan kazancın sonucunda doğan vergi borcu, ilgili mükellef tarafından ödenerek devlete kaynak teşkil eder. Bu durum literatürde “stopaj” kesintisi veya vergisi olarak geçerken herhangi bir kurum veya kazanç için ödenecek tutar da değişir. Stopaj sistemi, vergi maliyetlerini yüksek oranda düşürerek tahsilatın daha güvenilir şekilde yapılmasına da imkan tanır. Aşağıdaki durumlarda stopaj kesintisi yapılır:

• Serbest meslek ödemeleri
• İş yeri ve kira ödemesi
• Kar payları
• Maaş ödemeleri
• Gider pusulası
• Mevduat faizleri
• Ziraî işletme hesabı bulunan çiftçilerin geliri

Stopaj Hesaplama Nasıl Yapılır?

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre vergilendirmede stopaj sistemi kullanmak, doğrudan devlete gelir sunar. Her yıl belirlenen oranlar üzerinden yapılan kesintiler brüt ücret dikkate alınarak yapılır. Stopaj ücretleri kira veya çalışan için farklıdır. Örneğin, kira geliri için stopaj vergisi hesaplama yaparken kira stopaj değerinin %20’si kesilir. Bu durumda bir iş yerinin kira tutarının 4000 olduğu durumda fiyatın %20’si 800 TL kesinti olarak belirlenir. Vergi dairesine ödenen 800 TL dışındaki 3200 TL ise mülk sahibine kalır.

Maaş ödemelerinde hesaplama yapılırken bordro dikkate alınır. Her yıl güncellenen vergi dilimlerinin yanı sıra bakmakla yükümlü olunan kişi sayısı ve maaş tutarına kadar pek çok bilgi stopajı etkiler. Hesaplama yapılacak tutar SGK işçi payı düşüldükten sonra bulunur. Burada dikkat edilmesi gereken şey stopaj hesaplanıp kesilmeden evvel sigorta kesintisinin uygulanmasıdır. İşveren işçinin sigorta bedelini çıkardıktan sonra kalan para üzerinden stopaj kesintisi yapmalıdır. Stopaj kesintisi oranı vergi dilimlerine göre farklılık gösterir. 2023 yılında vergilenecek tutara göre ücretliler için gelir vergisi oranları ise yıllık doğrultuda şu şekildedir:

• 70.000 TL’ye kadar  %15
• 70.000 TL’den 150.000 TL’ye kadar %20
• 150.000 TL’den 550.000 TL’ye kadar %27
• 550.000 TL’den 1.900,00 TL’ye kadar %35
• 1.900,00 TL'nin üzeri miktar için %40

Bu bilgilere ek olarak engelli çalışanlar stopaj indirimi uygulamasından yararlanır. Birinci derece engellilere 2000 TL, ikinci derece engellilere 1170 TL ve üçüncü derece engelliler için 500 TL vergi indirimi yapılır.

Stopajı Kim Öder?

Kira, kazanç veya maaş ödemeleri üzerinden yapılan stopaj hesaplamalarını ödemekle yükümlü olan kişi kiracı veya çalışandır. Mülk sahibi veya işverenin kendi gelirinden ödediği bir tutar olmayan stopaj vergisi kişinin kazancı ile ilgilidir.

Örneğin maaş ödemelerinde stopaj kesintisini işveren Vergi Dairesi`ne öder lakin burada kesinti yapılan tutar işverenin maaşından alınır. Daha net bir ifade ile maaş ödemesi personele yapılmadan evvel brüt maaşın vergi dilimi kısmı da dikkate alınarak stopaj hesaplanır ve kesintisi devlet adına yapılır.

Serbest meslek erbabı olan kişilerin stopaj hesaplamaları kişinin kendi kazancı üzerinden yapılır. Bu vergi oranı %20 olarak belirlenmiştir. Kar payı ödemelerinde de %10’luk vergi kesintisi şirket tarafından yapıldıktan sonra personele ödenir. Gider pusulası hazırlıklarında ise %2 stopaj vergisi yapılır. Bunların dışında çocuk bakmak, dikiş dikmek veya temizlik yapmak gibi ev hizmetlerinde bir ücret karşılığı çalışanlardan gelir vergisi kesilmediği gibi stopaj kesintisi de yapılmaz.

Kira Stopajı Nedir?

Mülk sahiplerinin kira tutarlarına göre belirlenen kesintiye kira stopajı denir. Yalnızca ticari taşınmazlardan alınan kira stopajı, brüt kira bedeli üzerinden hesaplanır. Kiracı ödemekle yükümlü olduğu kira bedeli üzerinden stopajı kestikten sonra kalan meblağı mülk sahibine öder. Mülk sahibinin ödenmesi gereken bu vergi ile ilgili bir sorumluluğu bulunmaz. Her sene mart ayında beyan edilen stopaj bedeli iki taksit halinde mart ve temmuz aylarında ödenir.

Stopaj Ne Zaman Ödenir?

Gelir İdaresi tarafından belirlenen oranlar ve ödemeler her yılın başında belirlenen brüt ücret ve vergi dilim oranlarına göre yapılır. Bir iş anlaşması şeklinde yapılan stopaj kesintisi aylık veya üç aylık olarak yapılabilir. Genellikle yıllık olarak belirlenen aylar içinde ayın 26’sına kadar beyanname verilerek ödemeler yapılır.

Örneğin gelir vergisi beyan edenlerin stopaj ödemesi her yılın mart ve temmuz ayları arasında eşit taksitler halinde iki kere de ödenir. Stopaj ödemelerinin yapılacağı aylar da Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenir. Stopaj vergisi vermekle yükümlü olan kişiler veya şirketler ödemelerini buna göre yaparlar. Hatasız stopaj hesaplamaları yapmak için çeşitli servis kanalları veya bordro uzmanları yardımcı olabilir.

Stopaj Kesintisi Neden Yapılır?

Bazı bordro kesintileri isteğe bağlı yapılabilir ve çalışanın yazılı onay vermesi koşuluyla vergi öncesi ve sonrası bazda maaş çekinden kesilebilir. Vergi ise zorunludur ve bu kesintileri doğru bir şekilde yapmayan işverenler eksik tutarlardan sorumlu tutulabilir. Genellikle her maaş ödemesi döneminde geçerli ve güncel kanunlara göre hesaplanan stopaj manuel veya bordro servis sağlayıcıları aracılığı ile yapılabilir. Her çalışan için kesilecek miktar farklı olabilir. Örneğin, çalışan sağlık sigortası var mı, aile yardımı alıyor mu veya bakmakla olduğu kimse var mı?

Stopaj kesintilerinde temel amaç vergilendirme konusunda yaşanabilecek sorunların önüne geçmektir. İlgili ödemeler şahsın eline geçmeden evvel hesaplanarak devlete hatasız bir şekilde ödenir. Bu durum vergi kaçırılması gibi olumsuz durumların da önüne geçilmesi açısından önemlidir. Yasal kesintiler, devlet kurumları tarafından kamu programlarının ve hizmetlerinin devam edebilmesi açısından gereklidir.

Maaşlı personelden, kar payından veya kira gelirinden elde edilen stopaj kesintileri bağlı bulunulan vergi dairelerine yapılır. Günümüzde işlemler online olarak da gerçekleştirebildiği gibi anlaşmalı bankaların mobil kanalları üzerinden de gerçekleştirilebilmektedir.